sulmineiro

Uso do Apóstrofo no Esperanto

Por

Esta regra diz respeito ao contexto artístico e literário. Quando Zamenhof criou as bases da língua, julgou que ela também deveria contribuir para a divulgação da literatura e de outras manifestações artísticas. No Unua Libro (Primeiro Livro), já apresentava modelos de textos, cujos gêneros literários variavam desde uma carta até poesias. A língua já demonstrava sua beleza nas primeiras rimas dos versos de seu autor, considerado o primeiro poeta do Esperanto. Segue uma de suas composições, seguida de sua tradução em português.

Ho mia kor’

Ho mia kor’, ne batu maltrankvile,
El mia brusto nun ne saltu for!
Jam teni min ne povas mi facile
Ho mia kor’!

Ho mia kor’! Post longa laborado
Ĉu mi ne venkos en decida hor’
Sufiĉe! Trankviliĝu de l’ batado,
Ho mia kor’!

Oh, Meu Coração

Oh, meu coração, não bata inquieto,
Do meu peito não salte agora!
Já mal consigo me segurar,
Oh, meu coração!

Oh, meu coração! Após longa luta
Será que não vencerei na hora decisiva?
Basta! Acalma teus batimentos,
Oh, meu coração!

A profundidade dos versos nesta obra tão famosa, na visão de Edmond Privat, que escreveu sobre a biografia desde poeta, “soa um tanto como a respiração difícil de uma pessoa que sobe correndo cinco andares da escada de um prédio e para de pé atrás da porta”. Esse poema foi escrito em um momento no qual o jovem estava aflito e impaciente com a publicação do Unua Libro (Primeiro Livro), prestes a ser lançado para o mundo. Muitos anos depois, a beleza desses pequenos versos ainda hoje serve de inspiração para muitos outros poetas e cantores.

O iniciador da língua conseguiu dar a uma língua planejada, como o Esperanto, o mesmo peso das línguas modernas para poder criar poesias tão belas, por meio de um recurso estilístico que propicia a composição livre. Esse recurso consiste da omissão da letra A do artigo e da letra O do substantivo no singular, colocando no lugar deles uma vírgula no alto da linha, sina conhecido pelo nome de apóstrofo (‘), como no título do poema:

Ho, mia KOR’ (Oh, meu coração)

A última palavra, normalmente, é escrita KORO (Coração). Zamenhof, entretanto, preferiu adaptá-la, subtraindo o último O dessa palavra e transformando-a em KOR’. Tal recurso foi mantido e destacado em outras rimas do poema:

Ĉu mi ne venkos en decida HOR’ (Será que não vencerei na HORA decisiva?)

A palavra HOR’ (hora), normalmente é escrita HORO. Porém, para conservar o ritmo dos versos anteriores, o último O também foi omitido. Nesse poema, também pode ser percebida a ausência da letra A do artigo:

Sufiĉe! Trankviliĝu de l’ batado (Basta! Acalma teus batimentos)

A letra que permaneceu (L) une seu som à palavra anterior, DE, para produzir a sonoridade necessária sem comprometer o ritmo do verso.

Zamenhof percebeu neste recurso sua característica fundamental e o incorporou às dezesseis regras, proporcionando assim, ao Esperanto, além da lógica e da simplicidade, a capacidade necessária para verter obras literárias. Esse apóstrofo não interfere na leitura, como se fizéssemos uma pausa no momento em que se leria a letra O do substantivo. O acento tônico permanece no mesmo lugar:

KORO (coração) se lê KOR’
HORO (hora) se lê HOR’
AMIKO (amigo) se lê AMIK’
AMIKINO (amiga) se lê AMIKIN’
BENO (bênção) se lê BEN’

Desse modo: A vogal final do substantivo (O) e a do artigo (A) podem ser omitidas e substituídas por um apóstrofo.

O iniciado da Língua Internacional e todas as pessoas ao redor do mundo que trabalham e prol dela, acreditam que por meio deste tesouro linguístico todos os povos se aproximarão e realização seu sonho maior. Para tanto, o trabalho deve ser feito sem descanso, com a certeza de que ela será uma verdadeira bênção para toda a humanidade – proposta imortalizada por Zamenhof nos versos finais do poema “La Espero” (A Esperança)

Nia diligenta kolegaro
en laboro paca ne laciĝos,
ĝis la bela sonĝo de l’homaro
por eterna ben’ efektiviĝos.

Nossa diligente irmandade
na luta pela paz, não se cansará,
até que o belo sonho da humanidade
de ter a eterna bênção se realize.

 

Do site  HR Idiomas

Landnomoj – Nome dos Países

Por

Zamenhof dividiu o sistema básico para a formação dos nomes de países em Esperanto em duas partes.  Na primeira parte o radical indica a pessoa e é necessário adicionar o sufixo “-uj” para formar o nome do país:

O sistema básico

homo lando
-0 -ujo
ital-o Ital-ujo
franc-o Franc-ujo
german-o German-ujo
angl-o Angl-ujo
ĉin-o Ĉin-ujo
japan-o Japan-ujo
egipt-o Egipt-ujo

Na segunda parte, o radical indica o país e se adiciona o sufixo “-an”, para criar o nome da pessoa, que nasceu no país:

lando homo
Brazil-o brazil-ano
Uson-o uson-ano
Kolombi-o kolombi-ano
Pakistan-o pakistan-ano
Indonezi-o indonezi-ano
Kenj-o kenj-ano
Sud-Afrik-o sud-afrik-ano

O uso de “lando”

Pode-se usar o final “-lando”, em vez do sufixo “-uj”. Observe:

homo lando
-o -lando (-ujo)
pol-o Pol-lando (Pol-ujo)
svis-o Svis-lando (Svis-ujo)
skot-o Skot-lando (Skot-ujo)
finn-o Finn-lando (Finn-ujo)
dan-o Dan-lando (Dan-ujo)

Teoricamente poder-se-ia usar o final “-lando” em todos os nomes de países (por exemplo: German-lando, Sved-lando, etc.), mas na prática não é muito comum ouvir essa forma. Esses nomes pertencem à primeira parte do sistema, onde o radical indica a pessoa e é adicionado o final “-lando” para formar o nome do país. Agora vejamos os exemplos:

lando homo
-o -ano
Irland-o irland-ano
Island-o island-ano
Nederland-o nederland-ano

Esses nomes pertencem à segunda parte do sistema, onde  o radical indica o país e adiciona-se o sufixo “-an” para criar o nome da pessoa nascida nele. Nesses casos, “-lando” é parte essencial do radical, que não pode ser retirado.

O uso de “-ujo e -io”

homo lando
-o -io (-ujo)
ital-o Ital-io (-ujo)
franc-o Franc-io (-ujo)
german-o German-io (-ujo)
angl-o Angl-io (-ujo)
ĉin-o Ĉin-io (-ujo)
japan-o Japan-io (-ujo)
egipt-o Egipt-io (-ujo)

Observe os exemplos abaixo:

homo lando
 -o -ano
Kolombi-o kolombi-ano
Ĉili-o ĉili-ano
Siri-o siri-ano
Indonezi-o indonezi-ano
Aŭstrali-o aŭstrali-ano
Niĝeri-o niĝeri-ano
Liberi-o liberi-ano

Esses exemplos pertencem  à segunda parte do sistema. O radical indica o país e é necessário adicionar o final “-ano” para criar o nome da pessoa, que nasceu lá; “-i” não é parte do final. Ele faz parte do radical e não se pode retirá-lo. Nesses exemplos, “-io” não substitui o final “-ujo”. Não se pode dizer “Kolombujo”, “Ĉilujo”, etc.

Landoj kun -(i)stano

Em alguns nomes de países, por influência das línguas nacionais, muitas pessoas usam o final “-stano” ou “-istano” ao invés de “-ujo”. Esses nomes geralmente pertencem  à parte I do sistema.

homo lando
-o -ujo / -(i)stano
afgan-o Afgan-ujo/Afgan-istano
kazaĥ-o Kazaĥ-ujo/Kazaĥ-stano
kirgiz-o Kirgiz-ujo/Kirgiz-istano
kurd-o Kurd-ujo/Kurd-istano
taĝik-o Taĝik-ujo/Taĝik-istano
turkmen-o Turkmenujo/Turkmen-istano
uzbek-o Uzbek-ujo/Uzbek-istano

Mas há um nome de país, que pertence à parte II do sistema (porque não existe um povo, que se ĉame “pakoj”). O final “-istano” é parte do radical e não pode ser retirado:

lando homo
-o -ano
Pakistan-o pakistan-ano

Nota: A Academia de Esperanto aceita o uso de ambos os sufixos, “-ujo” e “-io” . Há uma lista, publicada pela Academia (resolução número 12, de 04/05/2009), apresentando o nome dos países em Esperanto.

Nomoj de Landoj (Nome dos Países)

Eŭropa Unio (União Européia)

La oficiala listo estas ĉe (A lista oficial está em): Europa.eu

Flago
(Bandeira)		 Lando
(País)		 Ĉefurbo
(Capital)
Eŭropa Unio –
Aŭstrio  Vieno
Belgio  Bruselo
Bulgario Sofio
Ĉeĥio Prago
Danio Kopenhago
Estonio Talino
Finnlando Helsinko
Francio Parizo
Germanio Berlino
Grekio Ateno
Hispanio Madrido
Hungario Budapeŝto
Irlando Dublino
Italio Romo
Kipro Nikozio
Kroatio Zagrebo
Latvio Rigo
Litovio Vilno
Luksemburgo Luksemburgo
Malto La-Valeto
Nederlando Amsterdamo
Pollando Varsovio
Portugalio Lisbono
Rumanio Bukareŝto
Slovakio Bratislavo
Slovenio Ljubljano
Svedio Stokholmo
Unuiĝinta Reĝlando aŭ Britio Londono

 Unuiĝintaj Nacioj (Nações Unidas)

La oficiala listo estas ĉe (A lista oficial está em): Un.org

Flago Lando Ĉefurbo
Afganio Kabulo
Albanio Tirano
Alĝerio Alĝero
Andoro Andoro Malnova
Angolo Luando
Antigvo-Barbudo Sankta Johano
Argentino Bonaero
Armenio Erevano
Aŭstralio Kanbero
Aŭstrio Vieno
Azerbajĝano Bakuo
Bahamoj Nasaŭo
Bangladeŝo Dako
Barato Nov-Delhio
Barbado Briĝurbo
Barejno Manamo
Belgio Bruselo
Belizo Belmopano
Belorusio Minsko
Benino Kotonuo / PortoNovo
Birmo (Mjanmao) Najpidavo (Pjinmano)
Bocvano Gaberono
Bolivio Lapaco / Sukro
Bosnio kaj Hercegovino Sarajevo
Brazilo Braziljo
Britio (Unuiĝinta Reĝlando) Londono
Brunejo Bandar-SeriBegavano
Bulgario Sofio
Burkino Vagaduguo
Burundo Buĵumburo
Butano Timbuo
Centr-Afrika Respubliko Bango
Ĉado Nĝameno
Ĉeĥio Prago
Ĉilio Santiago de Ĉilio
Ĉinio Pekino
Danio Kopenhago
Domingo San-Domingo
Dominiko Roseo
Ebur-Bordo Jamasukro
Egiptio Kairo
Ekvadoro Kito
Emirlandoj (Unuiĝintaj Arabaj) Abudabio
Eritreo Asmero (Asmaro)
Estonio Talino
Etiopio Adis-Abebo
Fiĝio Suvo
Filipinoj Manilo
Finnlando Helsinko
Francio Parizo
Gabono Liberurbo
Gambio Banĝulo
Ganao Akrao
Germanio Berlino
Grekio Ateno
Grenado Sankta Georgo
Gujano Georgurbo
Gvatemalo Gvatemalurbo
Gvineo (Konakria) Konakrio
Gvineo Bisaŭa Bisaŭo
Gvineo Ekvatora Malabo
Ĝibutio Ĝibuto
Haitio Portoprinco
Hispanio Madrido
Honduro Tegucigalpo
Hungario Budapeŝto
Indonezio Ĝakarto
Irako Bagdado
Irano Tehrano
Irlando Dublino
Islando Rejkjaviko
Israelo Jerusalemo
Italio Romo
Jamajko Kingstono
Japanio Tokio
Jemeno Sanao
Jordanio Amano
Kaboverdo Prajo
Kamboĝo Pnom-Peno
Kameruno Jaundeo
Kanado Otavo
Kartvelio Tbiliso
Kataro Daŭho
Kazaĥio Astano
Kenjo Najrobo
Kipro Nikozio
Kirgizio Biŝkeko
Kiribato Bairikio
Kolombio Bogoto
Komoroj Moronio
Kongo (Respubliko Kongo) Brazavilo
Kongolando (Dem. Resp. Kongo) Kinŝaso
(Nord-)Koreio (Pop. Dem. Resp.) Pjongjango
(Sud-)Koreio (Respubliko de) Seulo
Kostariko San-Joseo
Kroatio Zagrebo
Kubo Havano
Kuvajto Kuvajtubo
Laoso Vjentjano
Latvio Rigo
Lesoto Maseruo
Libano Bejruto
Liberio Monrovio
Libio Tripolo
Liĥtenŝtejno Vaduzo
  Litovio Vilniuso
Luksemburgo Luksemburgo
Madagaskaro Antananarivo
Makedonio Skopjo
Malajzio Kuala-Lumpuro
Malavio Lilongvo
Maldivoj Maleo
Malio Bamako
Malto La-Valeto
Maroko Rabato
Marŝaloj Majuro
Maŭricio Port-Luizo
Maŭritanio Nuakŝoto
Meksiko Meksik-urbo
(Federacio de) Mikronezio Palikiro
Moldavio (Moldava Respubliko) Kiŝinevo
Monako Monako
Mongolio Ulanbataro
Montenegro Podgoriĉo / Cetinjo
Mozambiko Maputo
Namibio Vindhuko
Nauro Jareno
Nederlando Amsterdamo
Nepalo Katmando
Niĝerio Abuĝo
Niĝero Niameo
Nikaragvo Managvo
Norvegio Oslo
Nov-Zelando Velingtono
Omano Maskato
Pakistano Islamabado
Palaŭo Ngerelmudo (Melekeoko)
Panamo Panamurbo
Papuo-Nov-Gvineo Port-Moresbo (Konedobuo)
Paragvajo Asunciono
Peruo Limo
Pollando Varsovio
Portugalio Lisbono
Ruando Kigalio
Rumanio Bukareŝto
Rusio Moskvo
Salomonoj Honiaro
Salvadoro San-Salvadoro
Samoo (Okcidenta) Apio
Sankta Kristofo kaj Neviso Basetero
Sankta Lucio Kastrizo
Sankta Vincento kaj la Grenadinoj Kingstaŭno
San-Marino San-Marino
Sao-Tomeo kaj Principeo Sao-Tomeo
Saŭda Arabio Riado
Sejŝeloj Viktorio
Senegalo Dakaro
Serbio Beogrado
Siera-Leono Fritaŭno
Singapuro Singapuro
Sirio Damasko
Slovakio Bratislavo
Slovenio Ljubljano
Somalio Mogadiŝo
Srilanko Kolombo
Sud-Afriko Pretorio, Bloemfontein kaj Kaburbo
Sudano (Norda) Ĥartumo
Sudano Suda Jubo
Surinamo Paramaribo
Svazilando Mbabano kaj Lobambo
Svedio Stokholmo
Svislando Berno
Taĝikio Duŝanbo
Tajlando Bankoko
Tanzanio Dodomao
Timoro Orienta Dilo
Togolando Lomeo
Tongo Nukualofo
Trinidado kaj Tobago Portospeno
Tunizio Tunizo
Turkio Ankaro
Turkmenio Aŝĥabado
Tuvalo Funafutio
Ugando Kampalo
Ukrainio Kievo
Urugvajo Montevideo
Usono Vaŝingtono
Uzbekio Taŝkento
Vanuatuo Portvilao
Venezuelo Karakaso
Vjetnamio Hanojo
Zambio Lusako
Zimbabvo Hararo

Teritorioj Dependantaj de Aŭstralio

Kokosinsuloj Pulopanjango
Herda kaj Makdonaldaj Insuloj
Kristnaskinsulo Setlemento
Norfolkinsulo Kingstono

Teritorioj Dependantaj de Britio

Anglio Londono
Skotlando Edinburgo
Kimrio Cardiff
Nord-Irlando Belfasto

Krondependaĵoj de la Brita Monarkio

Aldernejo Sankt-Ano
Gernezejo Sankt-Petro-Porto
Hermo
Ĵerzejo Sankt-Heliero
Manksinsulo Duglaso
Sarko

Britaj Transmaraj Teritorioj

Akrotiro kaj Dekelio Episkopo Kantonmento
Angvilo La-Valo
Ascensiono Ĝorĝtaŭno
Bermudo Hamiltono
Brita Antarkta Teritorio Rotero
Brita Hindoceana Teritorio Kampo Justico
Britaj Virgulinsuloj Rod-Taŭno
Ĝibraltaro Ĝibraltaro
Falklandoj Stanlejo
Kejmanoj Georgurbo
Moncerato Bradeso (eks. Plimuto)
Pitkarna Insularo Adamstaŭno
Sankta Heleno Ĵamestaŭno
Sud-Georgio kaj Sud-Sandviĉinsuloj Pinto de Reĝo Edvardo
Tristano-da-Kuno Edinburgo de la Sep Oceanoj
Turkoj kaj Kajkoj Kokborno

Teritorioj Dependantaj de Ĉinio

Honkongo Kaŭluno
Makao Makao

Teritorioj Dependantaj de Danio

Ferooj Torhaveno
Gronlando Nuko

Teritorioj Dependantaj de Francio

Gvadelupo Bas-Tero
Franca Gviano Kajeno
Majoto Mamutĝo
Martiniko Fordefranco
Nov-Kaledonio Numeo
Polinezio Franca Papeto
Reunio Sankta Deniso
Sankta Bartolomeo Gustavia
Sankta-Marteno Marigo
Sankta-Pjero kaj Mikelono Sankta-Pjero
(Francaj) Sudaj Teritorioj Saint-Pierre, Reunio
Valiso kaj Futuno Mata-Uto

Teritorioj Dependantaj de Hispanio

Kanarioj La-Palmoj, Sankta-Cruzo

Teritorioj Dependantaj de Nederlando

Arubo Oranjestado
Kariba Nederlando Bonaire
Kuracao Vilemstado
Sent-Martino Filipsburgo

Teritorioj Dependantaj de Norvegio

Buvetinsulo
Svalbardo kaj Jan-Majen-Insulo Longjarurbo

Teritorioj Dependantaj de Nov-Zelando

Kukinsuloj Avaruo
Niuo Alofo
Tokelao Fakaofo

Teritorioj Dependantaj de Portugalio

Madejro Funĉalo

Teritorioj Dependantaj de Tanzanio

Zanzibaro Zanzibarurbo

Teritorioj Dependantaj de Usono

Gvamo Agano
Jonstonatolo
Midvejinsuloj
Nord-Marianoj Saipano
Puerto-Riko San-Juano
Usona Samoo Pagopago
Usonaj Virgulinsuloj Ĉarlotamilio
Vejkinsulo

Aliaj Ŝtatoj, aŭ Partoj de Aliaj Ŝtatoj (Outros Estados)

Ŝtatoj kiuj estas ne anoj en la Unuiĝintaj Nacioj, aŭ kies statuso estas kontestita. (Estados que não são membros da Organização das Nações Unidas, ou cujo estado é disputado).

Abĥazio Suĥumo
Ĉednistrio Tiraspolo
Gagaŭzio Komrato
Kosovo Priŝtino
Naĥiĉevano Naĥiĉevano
Norda Kipro Nikozio
Palestino Ramalaĥo
Respubliko Montara Karabaĥo Stepanakerto
Saharo Okcidenta Ajuno
Sankta Monto Atos Karieso
Somalilando Hargejso
Sud-Osetio Cĥinvalo
Tajvano Tajpeo
Vatikano (Apostola Seĝo) Vatikanurbo

Ameriko (América)

Argentino (Argentina)
En 1526 la itala esploristo Giovanni Caboto esploris la elfluejon de la rivero Paranao. Laŭ la opinio de tiu vojaĝanto ĉi tiu rivero fluis sur teritorio riĉa je arĝento. Pro tio ĝi estis nomita Río de la Plata (hispane río – rivero; plata – arĝento). Pli poste la nomo estis disvastigita sur la tuta lando, tamen laŭ la latina formo – argentum.

Bolivio (Bolívia)
Estis nomita laŭ la nomo de Sudamerika batalanto por sendependeco, Simón Bolívar.

Brazilo (Brasil)
La nomo estas donita pro la abundo de la multekostaj specoj de arboj kiu havas ruĝan lignon, kio en la lingvo de aborigenaj indianoj nomas Ibirapitanga kaj porgalanoj nomis Pau-Brasil, tiu estas, “Ligno Ruĝa kiel Fajro”.

Ekvadoro (Equador)
Landan teritorion trapasas la ekvatoro, de kie devenas la landnomo.

Haitio (Haiti)
En la lingvo de la karibaj indianoj haiti signifas “montara”.

Honduro (Honduras)
Estis malkovrita de Kolumbo en 1502. Hispane Hondura signifas ‘profundeco’, ĉar ĉe la bordoj de la lando, la akvo estas tre profunda.

Kanado (Canadá)
La nomo verŝajne devenas el kanata, kiu en la lingvo de la hurona tribo de indianoj signifas “vilaĝo”.

Kolombio (Colômbia)
La lando estis nomita pro Kolumbo.

Kostariko (Costa Rica)
Hispane Costa Rica signifas “riĉa bordo”.

Panamo (Panamá)
Origine ĉi tie estis indiana fiŝista vilaĝo, Panama, kies nomo signifas “multe da fiŝoj”. Moderna Panamo estis fondita en 1519 de la hispana soldato Pedro Arias Dávila.

Peruo (Perú)
La haipanaj soldatoj antikve nominejis Birú [biru] aŭ Berú [beru] al lando el sudo la Panamo.

Puerto-Riko (Porto Rico)
La origina setlejo de San-Juan estis fondita en 1508 sur la ĉefinsulo, sed en 1521 la nomo estis movita al la du najbaraj rokaj insuletoj. La setlejo unue nomiĝis Puerto Rico, t.e. “Riĉa Haveno”, kaj la ĉeflando – Juan Bautista (aŭ Johano la Baptisto). Post jarcentoj la du lokoj interŝanĝis siajn nomojn.

Usono (Estados Unidos)
La angla mallongigo USA devenas de la nuna ŝtatnomo United States of America (“Unuiĝintaj Ŝtatoj de Ameriko”), dum la Esperanta nomo devenas de antaŭe iafoje uzata varianto de tiu nomo United States of North America (“Unuiĝintaj Ŝtatoj de Norda Ameriko”). Efektive la Esperantan nomon inspiris provoj enuzigi la vorton Usonian anstataŭ American (= “Usonano”) en la anglan lingvon komence de la 19a jc.

Venezuelo (Venezuela)
La nomo estis donita de la hispana ekspedicio de Alonso de Ojeda en la 15-a jarcento. Ekvidante pitoreskan vilaĝon ĉe la golfo Maracaibo, la alvenintoj nomis ĝin Venezuela, t.e. malgranda Venecio (i.a la ekspedicion partoprenis ankaŭ Amerigo Vespucci).

Eŭropo (Europa)

Albanio (Albânia)
En la lingvo de praloĝantoj de Mediteraneo alb/alp estas “montaro”. La nacilingva nomo – Shqipëria signifas “aglo”. Laŭ alia vidpunkto ĝi devenas de latina radiko albus – “blanka”, tiamaniere Albania estas “blanka lando”.

Andoro (Andorra)
Laŭ oficiala vidpunkto, la landnomo estis ricevita per la kunfandiĝo de du iberaj vortoj: ando – “supra” kaj ore – “fero”. Efektive, la lando estas riĉa je fero. Alia versio klarigas ĝin per keltaj vortoj: an – “blovi” kaj dor – “pordo”, kaj tiu lastas versio estas verŝajne la vera.

Aŭstrio (Áustria)
Malnova germana nomo estas Ostarrichi, kiu signifas “orienta lando”. De tie devenis la nunaj nomoj: Österreich – germane, kaj Austria – latine.

Belarusio (Belarus)
Signifas ‘blanka Rusio’.

Belgio (Bélgica)
Signifas “Lando de Belgoj”, kelta popolo konata per skriboj de Cezaro.

Britio (Grã-Bretanha)
Devenas de la tribonomo “britoj”.

Bulgario (Bulgária)
Devenas de la tribnomo “bulgaroj”.

Ĉeĥio (República Tcheca)
En la teritorio de la nuna Ĉeĥio de la 2a jc a.K. ekloĝis keltaj triboj de Boja. De tie venas latina nomo de la lando Bohemia kaj germana Böhmen. Mem la loĝantoj nomas ĝin Cechy.

Danio (Dinamarca)
Estis nomita laŭ ĝermana tribo la danoj. La dana Danmark prae signifis “lim-kampo de la Danoj”, do vere nomi nur Jutlandon.

Estonio (Estônia)
La indiĝenoj de tiu ĉi lando nomis sin kampuloj, la nomoj “estono” (esthes, aist) kaj “Estonio” (Eistland, Astland) devenas de antikvaj germanoj. La unua mencio pri la nomo Aestii apartenas al romana kronikisto Tacito en 100 a.K., kiu priskribis tribojn loĝantajn oriente de la ĝermanaj triboj. Aliaj diras, ke la nomo devenas de litova rivero. Skandinavaj sagaoj scias pri Estland kaj Eisr, kaj latinaj kronikoj rakontas pri Estia, Hestia, Estonia.

Finnlando (Finlândia)
En la finna lingvo Suomi. Vorton parencan al Suomi oni uzas ankaŭ en la lingvoj estona, latva kaj litova, dum en plimulto de aliaj lingvoj estas uzata vorto kun radiko simila al fin.

Estas diversaj hipotezoj pri deveno de la vorto Suomi, kiu origine signifis la sudokcidentan parton de la nuna Finnlando aŭ ties loĝanton. Oni vidis ĝian similecon ekz. al la finnaj vortoj suo ‘marĉo’ kaj suomu ‘skvamo’. Tiajn rilatojn oni pravigis ankaŭ per la simileco de finn al kelkaj hindeŭropaj, similsignifaj vortoj: ekz. la anglaj fen ‘akvokovrita tero, speco de marĉo’ kaj fin ‘naĝilo’ (kiun oni povas iel rilatigi al fiŝaj skvamoj).

Pli kredinda estas la hipotezo, ke la finnaj vortoj Suomi kaj Häme (unu historia provinco de Finnlando) kaj ankaŭ la vorto saami ‘sameo, lapono’ kaj ties variantoj, ĉiuj havas saman devenon. Ili originas en iu prabalta lingvo, kie la pravorto estis zeme aŭ ĵeme ‘tero malalta’. La diversaj nuntempaj formoj rezultas el regulaj sonŝanĝoj en interlingvaj pruntoj kaj repruntoj, kiuj okazadis dum jarmiloj. La origino de Suomi do troviĝas en hindeŭropa vorto, kiu signifis simple (specon de) tero. Parencoj de la pravorto ĵeme estas ekz. la nuntempa rusa zemlja aŭ la latina humus (kaj do niaj humo kaj humila estas kuzoj de Suomi).

Francio (França)
La landnomo devenas de la frankoj, unuiĝo de ĝermanaj triboj, kiuj konkeris Gaŭlion (la antikvan Francion). Malsamaj nomoj por Francio estas: Gallia (greka), Francogallia (latina), Fagguo (ĉina), Ranska (finna), Tsarf (juda), Valland (malnov-norvega), Bro-C’hall (bretona), Perancis (indonezia), Ufaransa (svahila).

Germanio (Alemanha)

Grekio (Grécia)
De Graeci, la latina nomo de tribo (graioi), kiuj loĝis en Italio en la 8a jc a.K. Poste tiel estis nomita la tuta helena popolo. La greka nomo Ellas, Ellada devenas de hellenes, komuna nomo de grekaj triboj, kiu siavice devenas de unu praulo Helene.

Hispanio (Espanha)
Ŝajnas, ke la nomo devenas de semida vorto span, signifanta ‘kaŝita’.

Hungario (Hungria)
Hungare – Magyarország, lando de la hungaroj (madjaroj). Alilingvaj nomoj devenas de la tribnomo ugroj: Wegry (pola), Vengrija (rusa), Uhorŝĉina (ukrajna), Hungaria (latina), k.c.

Antaŭ la jaro 220 Hungari estis granda federacio vivinta en Norda Ĉinio. La vorto devenis pli frue de ĉina patrina rivero Hun, kie unue naskiĝis hun-tribo, poste la hun-tribo miksiĝis kun diversaj gentoj, kaj naskiĝis la ĉino. Post kiam Hun-anoj fuĝintaj el centra Ĉinio translokigis sin en Nordan Ĉinion. La stepa gento aldonis al hun hom-sufikson -gari (gori, guri…). Ĝis nun en Norda Ĉinio la nacieca nomo ĝenerale kunmetas la sufikson, ekz. mon-goli, viguri, taguri, manĝuri… Hun-Federacio konsistis el diversaj triboj kaj gentoj, inter kiuj estis bulgar kaj maĝar. Bulgar lasis multajn loko-nomojn en Norda Ĉinio, kaj Maĝar lasis gravan vorton Maĝar koncernanta al paŝtista vesto kaj sidilo. Ĝis nun la vorto Maĝar estas baza vorto de la ĉina lingvo, kvankam oni scias ke la vorto maĝar devenis de antikva paŝtista nacieco. Tio sugestas ke la du Bulgar kaj Maĝar estis tre gravaj en Hungar-federacio en Norda Ĉinio.

lingvistika materialo laŭ ĉina lingvo: He = rivero Hu = lago, hungaro Haj = maro Hun = akvo kun koto Hon = inundo Huan = flava (china patrina rivero estas flava) Huan Di-o = china prapatro

Ni povas supozi ke hun-tribo devenis ĉe Flava Rivero en Centra Chinio…

Irlando (Irlanda)
Devenas de gaela nomoÉire (moderna version de la malnovgaela Ériu, nomo de mita princino) kaj la ĝermana sufikxo ‘land’, pro influo de la anglo-saksoj en Irlando. La latina nomo Hibernia, kimra – Iwerddon, bretona – Iwerzhon, eble indikas pri ligoj de pra-irlandanoj kun antikva loĝantaro de Iberio, t.e. nuntempa pirenea duoninsulo.

Islando (Islândia)
La nacilingva formo Ísland (ís “glacio” + land “lando”, do “Glacilando”) estas fonto por aliaj lingvoj. Nur ĉe la antikvaj latinoj estis malsama vorto – Thule, kiu ankaŭ uziĝis pri Groenlando. Hodiaŭ Thule estas Groenlanda urbo.

Italio (Itália)
La landnomo devenas de la italikaj triboj, kies unu parto latinoj konkeris la aliajn, kaj fondis la malnovan Roman ŝtaton. Laŭ alia versio, ĝi devenas de la latina vituli (“bovidoj”), filoj de taŭra dio. Tiel estas nomita italaj triboj de la grekoj.

Kroatio (Croácia)
De la popolnomo kroatoj.

Latvio (Letônia)
Probable la prauloj de la modernaj latvoj loĝis ĉe la bordoj de la rivero Lata aŭ Leta, kiu troviĝas en ĉirkaŭaĵo de Vilniuso. Antaŭ la 19a jc la regiono nomiĝis diverse: Lettland, Lotygola, Leththia aŭ Lothwa.

Litovio (Lituânia)
Latina formo de la vorto, Lituae, unue estis uzita en kronikoj en 1009. Sciencistoj en la 16a jc asociigis la nomon kun la latina vorto litus, aŭ tuboj — ebla referenco al ligna trumpeto, per kiu ludis la litovaj triboj. Modernaj sciencistoj pensas, ke “Litovio” povas origini de la rivernomo, sed ili ne trovas sufiĉajn argumentojn por pruvi la ekziston de tiu rivero.

Luksemburgo (Luxemburgo)

Makedonio (Macedônia)
De la antikva regiono en la Balkana Duoninsulo.

Malto (Malta)
Ekzistas kelkaj versio pri la origino de la landnomo: (a) Fenicia versio: Malat – “haveno” aŭ “rifuĝejo”; (b) Greka versio: Meli – “mielo”, Melta – “abelo”; (c) Araba versio: Malta – “nuda”.

Moldavio (Moldávia)
Nacilingve – Moldova estas la nomo de granda regiono en najbara Rumanio. Iam la rumania provinco kaj la nuna respubliko Moldavio estis unu lando.

Monako (Mônaco)
Laŭ legendo la fondiĝo de la urbo kaj princlando Monako estas ligita kun la nomo de Heraklo, kiu reveninte de Hispanio decidis ripozi ĉi tie, ĉe la Lazura Bordo. Ĝi estis nomita Portus Herculis Moniechi. La lasta vorto signifas “izolita”.

Nederlando (Holanda)
La signifo de Nederlando(j) estas malalta(j) lando(j). La enloĝantoj do nomiĝas nederlandanoj kaj ne nederoj.

Norvegio (Noruega)
Nacilingvaj formoj – Norge (bokmål), Noreg (nynorsk). De la pranorvega Norvegr “Nordena Vojo” – nomo donita, verŝajne, de la danoj.

Pollando (Polônia)
Origino necerta; laŭ la plej populara teorio la nomo (pollingve: Polska) devenas de la slava gento Polanie kiu loĝis en nuntempa Grandpolio. Nomo de la gento devenas de la vorto pole (kampo, kamparo) kaj oni suspektas ke la ĉefokupo de la loĝantoj estis terkultivado aŭ ili loĝis en senarbara teritorio (kompare kun aliaj gentoj).

Laŭ alia teorio, la landon de Polanie oni nomis simple kampara lando, kaj kiel nomo restis nur adjektivo kampara (polska estas tiu malnova adjektivo).

Portugalio (Portugal)
La landnomo devenas de la urbo Porto, kies antikva latina nomo estis Portus Galle, t.e. ‘haveno de galoj’ (nomo de kelta tribo). Latinoj ĝin nomis Lusitania.

Rumanio (Romênia)
Rumanlingve – România. Devenas de “Romanio”, la Romana Imperio.

Rusio (Rússia)
Laŭ unu versio, ĝi originas de la sveda rus, kiu signifis “enloĝanto”.

San-Marino (San-marino)
La nomo devenas de la Dalmaciano Marinus, kiu forkuris de sia hejmlando, ĉar oni subpremis lin pro lia fervoro al la Kristana kredo. En la nova loko li fondis preĝejon, kaj konstruis kastelon. Pli poste la eklezio anoncis lin sanktulo: Sankta Marino.

Slovakio (Eslováquia)
Nacilingve – Slovensko, verŝajne devenas de la popolnmo “slavoj”.

Slovenio (Eslovênia)
De la popolnomo slovenoj, kiu originas de la popolnomo “slavoj”.

Svedio (Suécia)
Svedlingve – Sverige – “Regno de la Svedoj”.

Ukrainio (Ucrânia)
Nacilingve – Ukraijna; en slavaj lingvoj korespondas al “limregiono”.

Vatikano (Vaticano)
Devenas de la samnoma monteto ĉe la bordo de la rivero Tibero, kie la Papo Eŭgeno 3a konstruis palacon (1150). La nomo de la monteto originas de vaticinatio – “profetaĵo”, “antaŭdiro”.

Azio (Ásia)

Armenio (Amênia)

La diversaj formoj de la landnomo devenas de la armenaj tribnomoj – arme, hajasa kaj suhme. En la eŭropaj lingvoj – Armenia k.s., nacilingve – Hajastan.

Azerbajĝano (Azerbaijão)

n la 9a jc a.K. sur la teritorio de la lando ekzistis Romana provinco Medio Atropatena aŭ simple Atropatena, laŭ la nomo de reganto. Ĝia misformita arabigita varianto estas Adrabadan, Aderbadagan, de kie venis nuna nomo Azerbajĝan.

Bangladeŝo (Bangladesh)

Nacilingve – Bangladesh, ‘lando de la bengaloj’.

Barato (índia)

La landnomo en la hinda lingvo, kaj en multaj aliaj Barataj lingvoj, estas Bharat. Ĝi devenas de la nomo de la Arja malnovhinda tribo baratoj, kiuj en la 6a jc a.K. kreis fortan ŝtaton. Ĝia internacie pli konata nomo “Hindio” (India k.s.) devenas de la rivero Indus (Sanskrite Sindhu ).

Birmo (Birmânia)
La nacilingva nomo, Myanma, devenas de la vortoj: mien – forta kaj ma – honora.

Butano (Butão)
La nacilingva nomo estas Dzongkha aŭ Druk Yul. La tibetanoj ĝin nomas Brug (Yul), Lho Brug, Mon.

Ĉinio (China)
Tiu nomo devenas de la dinastio Cin. La ĉinoj ĝin nomas Ĉungŭo, t.e. meza(j) ŝtato(j).

Filipinoj (Filipinas)
En 1542-45 ĉi tie albordiĝis ekspedicio de la hispano R. L. Villalovos, kiu donis nomon al la insuloj laŭ honoro de la hereda princo de Hispanio, Filipo.

Indonezio (Indonésia)
La nomo estis donita de germana vojaĝanto A. Bastien en 1884. En la greka lingvo Indos Nesos signifas “Hindaj insuloj”.

Japanio (Japão)
La japana nomo Nihon (aŭ Nippon) estas skribata per 2 ĉinaj signoj, de kie la unua signifas “suno”, kaj la dua – “radiko”. De tie oni prenis la simbolesprimon por Japanio: ‘La lando de la leviĝanta suno”. Eŭropajn nomojn oni ricevis per alia elparolo de tiuj signoj, pli simila al la Ĉina lego Riben. En la korea oni legas tiujn signojn kiel Ilbon.

Kartvelio (Geórgia)
Nacilingve – Sakartvelo, t.e. lando de kartveloj, de la antikva tribnomo – kartu, kardu, ĥaldu. Malsamaj nomoj de Kartvelio.

Koreio, Sud-Koreio, Nord-Koreio (Coréia)
Devenas de la nomo de mezepoka ŝtato Koryo (935-1392). La koreaj ĝin nomas ĝin Hangug (“lando de la koreoj”), kaj ankaŭ Ĉoson (“matena beleco” aŭ “lando de matena freŝeco”), Post ekrego de la Li-dinastio ĝi estis nomita Taehan.

Laoso (Laos)
Laŭ la nomo de unu el ĉefgentoj, la laŭoj (“lao”).

Maldivoj (Maldivas)
Sanskrite: mal – mil, diva – insulo.

Mongolio (Mongólia) 
Laŭ la etnonomo mongoloj, konata laŭ ĉinaj fontoj (7-10 jc a.K.) kiel mengu, mengu-li, men-va. Aliaj nomoj: Menggu (ĉina); Sog Po, Sog Yul (tibeta); Mongoru (japana).

Nepalo (Nepal)
En la malnovhinda lingvo “lando ĉe malsupro de monto”.

Pakistano (Paquistão)
La landnomo en Urduo signifas “sankta lando”, “pura lando”.

Singapuro (Cingapura)
La landnomo en Sanskrito signifas “urbo de leono”: singha = “leono”, pore = “urbo”.

Tajlando (Tailândia)
Laŭ la nomo de la ĉefgento, la tajoj. La landnomo ŝanĝiĝis kelkfoje. De mezepoko ĝis 1939 ĝi nomiĝis Siamo (Siam, sanskrite Sayam – “malhelhaŭta”). La loĝantoj de lando mem nomis ĝin Muangtay – ‘lando de liberaj homoj’. De 1939 la oficiala nomo estas Thayland – “lando de la tajoj”. La vorto Thay signifas “libera”.

Vjetnamio (Vietnã)
La vorto viet estas vjetnama prononco de ĉina signo, kies signifoj estas “fore de”, “transiri”, “preteriri”. Tiel ĝi indikas landon fore de Ĉinio. La vorto nam signifas ‘suda’.

 

El la retejo HR Idiomas

Negação no Esperanto

Por

O que predomina no Esperanto é a lógica e a simplicidade. Zamenhof procurou, portanto, aproveitar o que é essencial nas línguas para a comunicação eficaz, deixando de lado tudo o que é supérfluo, desnecessário. Por exemplo, para nos expressar em nossa língua materna, ou quando estamos aprendendo uma língua estrangeiram temos que recorrer a expressões idiomáticas, que, em muitos casos, não são traduzidas literalmente. Elas fazem sentido em determinadas situações, de acordo com o contexto social, cultural etc, enfim, algo próprio da língua e da cultura do falante.

Para compartilhar da cultura e da língua do seu meio social, o falante utiliza tais expressões, até mesmo para não parecer um estranho no próprio meio em que vive – a palavra “estrangeiro” deriva da palavra “estranho”.

Grande dificuldade ocorre quando o indivíduo não fala determinada língua, mas deseja aprendê-la, e não tem domínio pleno de expressões idiomáticas.

Outras vezes, optamos por recursos linguísticos que não têm apoio nas regras gramaticais, todavia se consolidam na língua graças ao uso constante. Para uma comunicação internacional eficaz não deve haver confusões. O Esperanto, por ser uma língua planejada desde o início, possui uma estrutura que se sustenta por si mesma, impedindo armadilhas para o próprio falante. Ela foi criada para servi-lo, diferentemente da  situação comum, na qual o falante é quem serve a língua estrangeira. Podemos imaginar um pequeno diálogo:

  • Você viu alguma coisa?
  • Não! Eu NÃO vi NADA!

Se o interlocutor tivesse visto, ele poderia ter dito: “Sim, eu vi ALGUMA COISA”. Mas, no caso da resposta negativa, ele reforça o que não viu utilizando a palavra NÃO, uma segunda palavra negativa. Se pensássemos de maneira lógica, não haveria necessidade do reforço. Tal fato acontece, pois, esse recurso já se consolidou na comunicação em língua portuguesa.

Não há necessidade, em Esperanto, de utilizar duas palavras negativas em uma frase. Uma delas é suficiente para tornar negativo seu sentido. Vejamos uma frase afirmativa, com foco no verbo:

Mi VIDIS ion (Eu VI algo; eu VI alguma coisa).

Na forma negativa, com o mesmo foco no verbo, temos:

Mi NE VIDIS ion (Eu NÃO VI nada, Eu NÃO VI coisa alguma).

Agora, observemos a mesma frase afirmativa, dessa vez com foco na palavra IO:

Mi vidis ION (Eu vi ALGO, eu vi ALGUMA COISA).

Tornando a frase negativa, sem alterar o sentido do verbo, temos:

Mi vidis NENION (Eu NÃO vi NADA. – Literalmente “Eu vi NADA”)

Basta colocar apenas uma palavra negativa na oração para tornar todo o seu sentido negativo. Se colocássemos duas palavras negativas, uma delas anularia o sentido da outra, gerando uma frase afirmativa:

Mi NE vidis NENION. = Mi VIDIS ION.
(Eu NÃO vi NADA. = Eu VI ALGUMA COISA.)

O Esperanto não foi planejado apenas para falantes da língua portuguesa, e sim para falantes de todas as línguas e culturas. Por isso, ele excluiu essa dificuldade para facilitar a comunicação entre todos eles. Assim:

Não se usa uma palavra negativa junto de outra. Basta expressar a negação uma só vez.

Apesar disso, é possível a formação de expressões idiomáticas. O princípio que rege a comunicação nessa língua é o da CLAREZA: da boa pronúncia à capacidade de expressar as ideias. O respeito mútuo tem grande importância. Um falante se expressa, o outro compreende, e assim, ambos estão em pé de igualdade na comunicação, ou seja, um não é superior ao outro. Mais do que as palavras usadas, o fator humano tem grande valor. E na comunicação humana não deve haver barreiras, pequenas ou grandes, que a dificultem. As regras devem ser claras para que o falante domine a língua rapidamente e a perceba como sua.

Do blog HR Idiomas

Correlativos, Prefixos e Sufixos no Esperanto

Por

Correlativos são palavras que exprimem uma relação mútua e podem ser usadas aos pares. Por exemplo, as palavras usadas para formular questões e exigem respostas específicas diferentes de um sim ou não. “O quê?” exige uma resposta por “algo”, “aquilo”, “tudo” ou “nada”. Os pares “onde/ ali”, “quando/ sempre”, “como/ assim” etc, são outros exemplos de correlativos.

O esperanto tem uma maneira muito interessante e prática de construir seus correlativos: ao todo existem 45 correlativos, derivados de quatro prefixos e nove sufixos, com um “I” intercalar.

Note-se que a série dos indefinidos, sendo a base do sistema, não tem prefixo, começando diretamente por I- (“I”ndefinidos). Quatro destas séries são pronominais e/ou adjectivais e cinco são adverbiais. Assim, basta aprender o significado desses 13 afixos para ter acesso a todos os correlativos da língua. E vale a pena aprendê-las, visto que estas palavras simples constituem cerca de 10% de qualquer texto em esperanto.

Prefixos

I: indefinido (sem prefixo).
KI: interrogativo, exclamativo, ou relativo (conjuntivo).
TI: demonstrativo.
NENI: negativo.
ĈI: coletivo, distributivo.

Sufixos

U: indivíduo.
O: coisa.
A: espécie.
ES: posse.
E: lugar.
AM: tempo.
AL: motivo.
EL: modo.
OM: quantidade.

Os correlativos terminados em -A ou -U podem levar a marca do plural J. Os sufixos terminados em vogais podem levar a terminação do caso acusativo N. No caso dos terminados em -E, trata-se do acusativo para mostrar o movimento (como em alemão e russo).

KI
indagação		 TI
indicação		 I
indefinição		 NENI
Ausência		 ĈI
Totalidade
U
Indivíduo
Coisa definida		 kiu
que, quem, qual		 tiu
esse(a), aquele(a)		 iu
alguém, algum(a)		 neniu
ninguém		 ĉiu
todo, cada
O
Coisa Indefinida		 kio
o que		 tio
isso, aquilo		 io
algo		 nenio
nada		 ĉio
tudo
A
Tipo/Espécie		 kia
de que tipo, espécie, como		 tia
desse tipo, espécie, assim, tal		 ia
de algum tipo, espécie		 nenia
de nenhum tipo, espécie		 ĉia
de todo tipo, espécie
E
Lugar		 kie
onde		 tie
aí, ali, lá		 ie
algum lugar		 nenie
nenhum lugar		 ĉie
todo lugar
AL
Motivo		 kial
por quê?		 tial
por isso		 ial
por algum motivo		 nenial
por nenhum motivo		 ĉial
por todos os motivos
AM
Tempo		 kiam
quando		 tiam
nesse, naquele tempo, então		 iam
em algum tempo, momento		 neniam
em nenhum tempo, Nunca		 ĉiam
em todos os tempos, Sempre
EL
Modo, maneira		 kiel
como, de que modo		 tiel
assim, desse, daquele modo		 iel
de algum modo		 neniel
de nenhum modo		 ĉiel
de todos os modos
ES
Posse		 kies
de quem, cujo		 ties
de tal pessoa, dele(a)		 ies
de alguém		 nenies
de ninguém		 ĉies
de todos
OM
Quantidade		 kiom
quanto		 tiom
tanto		 iom
um pouco, uma certa quantidade		 neniom
nada, nenhuma quantidade		 ĉiom
tudo, toda quantidade

Correlativos

Tabela desenvolvida por António Martins Tuválkin

indefinido demons-
trativo		 interrogativo-relativo coletivo-distributivo negativo
identificação
substantivo		 io
algo		 tio
isso, aquilo		 kio
o quê, o que		 ĉio
tudo		 nenio
nada
referência
pronome		 iu
algum, alguma, alguém		 tiu
aquele, aquela, quem		 kiu
o qual, a qual		 ĉiu
cada, cada um		 neniu
nenhum, ninguém
qualidade
adjetivo		 ia
de algum tipo		 tia
assim, deste tipo		 kia
de que tipo		 ĉia
de todo o tipo		 nenia
de tipo nenhum
posse
adjetivo		 ies
de alguém		 ties
daquele, daquela		 kies
de quem		 ĉies
de todo		 nenies
de ninguém
lugar
advérbio		 ie
algum lugar		 tie
ali		 kie
onde		 ĉie
em todo o lado		 nenie
nenhum lugar
direção
advérbio		 ien
para algum lado		 tien
para ali		 kie
para onde, aonde, adonde		 ĉien
para todo o lado		 nenien
para lado nenhum
tempo
advérbio		 iam
uma vez		 tiam
então		 kiam
quando		 ĉiam
sempre		 neniam
nunca
quantidade
advérbio		 iom
algo, algum		 tiom
tanto, tão		 kiom
quanto, quão		 ĉiom
tudo		 neniom
nada
motivo
advérbio		 ial
por algum razão		 tial
por isso		 kial
porquê, porque		 ĉial
por todas as razões		 nenial
por nada
modo
advérbio		 iel
de algum modo		 tiel
assim		 kiel
como		 ĉiel
de toda a maneira		 neniel
de modo nenhum

Notas

1. Resulta do acrescento aos correlativos de lugar do acusativo de direção.

2. Pode receber acusativo e plural.

3. Pode receber acusativo e plural, embora este último não deva ser utilizado: estas palavras referem‑se sempre a entidades abstratas, para as quais se reserva sempre o singular, mesmo que sejam em número plural.

4. Demonstrativo: Usa‑se a partícula “ĉi” para derivar as formas aproximativas: ĉi ties, ĉi tiam (deste, nesta altura)

Esta palavra também pode ser aposta depois do correlativo, obtendo‑se o mesmo significado: tie ĉi (aqui)

A tripla distinção do tipo “aqui / ali / aí” ou “isto / aquilo / isso” (uma originalidade quase exclusiva do português) só pode ser traduzida por expressões elípticas:
ĉi tie, tie, tie ĉe vi (aqui, ali, aí)

5. A distinção entre grau e quantidade é dada pela preposição “da”: Kiom longas la tunelo? (Quão longo é o túnel?) ou, em português corrente, (Qual o comprimento do túnel?) mas Kiom da vino necesas por ebriigi min? (Quanto vinho é necessário para me embriagar?)

Uso dos correlativos

io kio: algo que
tio kio: aquilo que, o que, o qual
tiam kiam: naquele momento quando
ĉiam kiam: sempre que, sempre quando
tia kia: tal qual
tiel kiel: do mesmo modo que, assim como, tanto quanto, tão… quanto… (modo ou intensidade)
tiom kiom: tanto quanto (quantidade)

Partículas

Algumas ideias complementares são formadas com partículas especiais, ajn indica generalidades, ĉi reforça a ideia de proximidade e for para indicar distância, isso ocorre pelo fato dos correlativos não deixarem claras tais ideias. As partículas podem ser usadas tanto antes quanto depois dos correlativos.

Ĉi

A particula “ĉi” exprime a ideia de proximidade, sendo essa partícula usada em conjunto com os correlativos que se iniciam em “ti” ou “ĉi”.

ĉi tie: aqui, cá
ĉi tio: isto
ĉi tiu: este aqui
ĉi ĉio: tudo isto aqui
ĉi ĉiuj: todos estes

Ajn

A partícula “ajn” é usada para representar o “quer que seja”, aumentando assim a indefinição de algo. Normalmente usado com os correlativos que começam com “i”, “ki” ou “ĉi”.

iu ajn / kiu ajn: qualquer, qualquer um.
io ajn / kio ajn: o que quer que seja, qualquer coisa.
ie ajn / kie ajn: onde quer que seja.
ies ajn / kies ajn: de quem quer que seja.

For

tiu for: aquele lá, aquele ali.

 

As “ki” para perguntas e como relativos

As palavras que se iniciam com “ki” são usadas tanto para perguntas como também para criar subfrases (orações subordinadas) referenciando elementos da frase principal.

Kiu é a forma mais comum de iniciar uma “subfrase” e corresponde em português a “o qual”.

  • La viro, kiu staras tie.: O homem, o qual está ali. (No Brasil, “o qual” é frequentemente substituído por “que”)

Quando for necessário fazer referência a “tio”, a subfrase começa com “kio”. No exemplo abaixo é fácil identificar a subfrase porque ela está intercalada entre vírgulas. É comum em esperanto usar vírgulas para separar subfrases. Todos os correlativos que terminam em “-o” podem receber a terminação do acusativo.

  • Tio, kion ŝi faris, estas malbona.: Isso, que ela fez foi ruim.

Frases com “kio” esperam respostas terminadas em “-o”, que são no Esperanto a terminação para substantivos.

  • Kio li estas? Li estas ŝoforo.: O quê ele é? Ele é chofer.

Sentenças com “kia” esperam respostas terminadas em “-a”, que são em Esperanto a terminação para adjetivos.

  • Kia estas la hundo? La hundo estas granda kaj bela.: Como é o cachorro? O cachorro é grande e bonito.
  • La aŭto estas granda kiel kamiono.: O carro é grande como um caminhão.

Direção

Os correlativos terminados em e (lugar) podem receber o acusativo de direção.

Kien?: Para onde?
Tien.: Para lá.

Derivações a partir dos correlativos

É possível adicionar outras terminações aos correlativos para criar novas palavras. Um caso útil é kialo, que simplesmente significa “razão, motivo”.

A palavra “sempre” com a terminação de adjetivo passa a significar “eterno/a”: ĉiam → ĉiama.

Se for necessário qualificar um substantivo com a ideia de que ele está em todo lugar, é possível transformar ĉie em adjetivo, gerando ĉiea. E se for desejado qualificar um substantivo indicando que nos referimos a um certo tempo, podemos usar tiam como adjetivo, gerando tiama (La tiama prezidento = O então presidente, o presidente daquela época).

Para dizer “um pouquinho”, podemos partir de iom e adicionar o diminutivo et. Como o resultado é um advérbio, usa-se a terminação adverbial e (sem esse “e”, a palavra ficaria incompleta): iom → iomete

Para perguntar um número ordinal, ou seja, a posição de algo numa lista, usa-se kioma. A aplicação mais comum é na pergunta Kioma horo estas? (Que horas são?). Em esperanto as horas do dia são vistas como uma lista: a primeira hora, a segunda hora, etc. Dessa forma se diferencia uma duração (du horoj) de um momento do dia (la dua horo). Como outro exemplo de kioma pode-se dizer Kioma etaĝo? (Qual andar?).

Do site HR Idiomas.

7 motivos para aprender Esperanto

Por

Quem sabe esperanto vive o mundo! O Esperanto, falado em todos os continentes, é o veículo de comunicação que atende às exigências do mundo moderno.

Com o esperanto, qualquer pessoa pode ter amigos em todo o mundo, comunicar-se pela Internet, participar de eventos internacionais, ter acesso a culturas diversas e ser agente ativo de um fenômeno inédito no mundo: a criação de uma comunidade transnacional.

Uma criança prodígio

Com pouco mais de 100 anos, o que para a vida de uma língua não significa muita coisa, o esperanto tem comprovadamente vasta aplicação na cultura e na ciência.

Com certeza mais fácil

O esperanto, comparado às outras línguas, é muito mais fácil de se aprender, por sua gramática regular e planejada, de apenas 16 regras básicas, além da pronúncia essencialmente fonética (cada letra tem um único som e cada som é representado por uma única letra).

Por ser uma língua planejada a facilidade de ser aprendida foi um dos principais critérios durante a criação, logo pode ser aprendido em muito menos tempo que qualquer outro idioma, graças à simplicidade da pronúncia (cada letra tem um único som), à concisão da gramática, ao vocabulário internacional e ao sistema de prefixos e sufixos.

Não pertence a ninguém, mas a todos ao mesmo tempo

Nenhuma nação tem privilégios especiais ou tira vantagens exclusivas com a utilização do esperanto. Com ele está nascendo uma nova forma de inter-relacionamento entre povos de línguas diferentes, baseado no respeito mútuo, sem a hegemonia de uma língua nacional, imposta pela força econômica, política e militar.

Por não pertencer a nenhum país, ideologia, religião, a língua possui neutralidade, o esperanto não confere a um povo privilégios em detrimento dos outros, fato que o torna um instrumento de defesa das culturas.

Nasce uma cultura inédita

A utilização do esperanto por pessoas de diferentes nacionalidades está criando uma cultura com identidade própria e de caráter transnacional. Este fenômeno está ocorrendo quando a humanidade atinge uma consciência universalista e começa a buscar uma unidade mundial.

Com o surgimento de uma vasta literatura formada não só de obras traduzidas, mas também daquelas escritas originalmente em esperanto ele foi eternizado, como o latim, além de ser fácil encontrar vários lugares que vendem esses livros muito interessantes e sites com “e-books”.

Um mundo descomplicado…

Quem adota o esperanto tem sua vida facilitada em relação à necessidade de comunicação internacional, pois com ele os contatos são efetuados sem intérpretes, sem mal-entendidos e em nível de igualdade.

… e mais barato

Com isto, a economia de recursos será enorme, não só para os indivíduos como também para as empresas e os organismos internacionais, como a ONU e a comunidade europeia, que gastam grande parte de seus orçamentos em serviços de interpretação de um mesmo documento em várias línguas de trabalho.

Conheça o mundo por dentro

O esperanto permite contatos muito mais interessantes com pessoas de outros países. Os esperantistas são verdadeiros cidadãos do mundo, que esquecem bandeiras e abrem o coração para povos de línguas diferentes. Entre esperantistas não existem estrangeiros, permitindo viagens internacionais com contatos inesquecíveis, cheios de calor e amizade.

Estes são apenas 7 motivos para aprender esperanto, entre para a comunidade transnacional dos esperantistas e amplie suas fronteiras para o Mundo.

 

Artigo original do site HR Idiomas.